Ton Scherpenzeel: “Imago is gebakken lucht”

Volgend jaar mag Ton Scherpenzeel 70 kaarsjes uitblazen, en viert zijn band Kayak het vijftig jarig bestaan. In al die jaren is hij niet veel veranderd, hij is en blijft puur zichzelf en houdt zich niet bezig met imago building. De enige keer dat ze iets aan het imago deden was rond 2009. Cindy Oudshoorn (de toenmalige zangeres), vond dat iedereen mooi in het pak moest. “Dat hebben we een tijdje gedaan, maar uiteindelijk trok iedereen toch weer aan waar hij zich lekker in voelde. Voor de rest interesseert het me geen moer. Imago is gebakken lucht.”, concludeerde Ton.

Hij is natuurlijk onlosmakelijk verbonden met Kayak. Maar deze muzikale duizendpoot heeft nog veel meer gedaan, lang niet alles hiervan is bekend bij het grote publiek. Dat komt deels omdat Ton weinig op tv is, en dat hoeft ook niet zo nodig van hem. Niet dat hij persé op de achtergrond wil blijven, maar hij heeft niet de intentie om een BN-er te worden. Voor hem telt wat hij maakt en wat hij doet, niet om bekendheid. “Maar”, zo geeft hij toe, “Het zou wel wat deuren kunnen openen die nu gesloten blijven”.

Eén van de dingen die men misschien wel van hem weet, is zijn samenwerking met Youp van ‘t Hek.  Hij werkt graag met deze leuke ploeg van Youp, en de werkomstandigheden zijn prettig. Dat blijkt wel, want de samenwerking is er al vanaf 1985. Het decor helpt Youp om zijn verhaal te vertellen, ook muziek speelt daar zeker een belangrijke rol in, want het bepaalt op sommige momenten wel degelijk de sfeer. “Ik heb niet de illusie dat mensen voor mij, of voor mijn muziek naar de voorstelling komen. Zonder mij zou de zaal ook echt wel vol zitten.”, aldus Ton.

Kinderen voor Kinderen en kindermusicals

Ton kreeg diverse keren teksten voor liedjes van Kinderen voor Kinderen aangeleverd, zijn opdracht was om er passende muziek voor te schrijven. “De mooiste vind ik zelf ‘Mijn Vader Is Een Ster’, helaas is dat nummer qua muziek door de slechte productie volledig verknald.” Er zijn nog een paar nummers van Kinderen voor Kinderen waarmee Ton blij is. Eén ervan is ‘De Liefste Oma’, dat hij samen met Claudia de Breij schreef.

Bovendien schreef hij de muziek voor talloze kindermusicals, waaronder Kruimeltje, Junglebook en vele andere. Hij vindt het een uitdaging om iets te schrijven wat hij normaal niet bedacht zou hebben. Natuurlijk zorgt Ton ervoor zijn muziek bij het thema past, of dit nu een land is, of een tijdsperiode waarin de musical zich afspeelt. Daarnaast houdt hij rekening met de nog jonge zangers en zangeressen van het jeugdtheater. Ze zitten nog volop in het leerproces en moeten nog groeien in hun zangkwaliteiten. Het fijne van het (Rotterdamse) Jeugdtheater Hofplein was  dat er vaak wel professionele zangers/acteurs bij waren, zoals Loes Luca en Frits Lambrechts.

Als Ton in de zaal zit om naar de musical te kijken, let hij niet alleen op hoe het gespeeld en gezongen wordt, maar ook op de reacties uit het publiek.

Camel en Earth & Fire

Slechts één keer werd Ton gevraagd om filmmuziek te schrijven, dit was voor de spraakmakende film ‘Spetters’ (1980). Daarnaast schreef hij voor muziek voor een aantal tv documentaires. Maar dit is volgens Ton een heel ander circuit waar hij niet in zit. Maar als ze hem vragen zegt hij niet gauw nee. Want het is zijn vak, zijn broodwinning, en vooral omdat hij van iedere opdracht leert.

Ton was producer en bandlid van Camel en Earth & Fire. Vooral aan de tournees met Camel bewaart hij mooie herinneringen. Hier had hij niet de eind verantwoordelijkheid die hij met Kayak heeft. Hij kon zich volledig richten op  het spelen van de muziek, want zijn apparatuur stond klaar als hij in de zaal aankwam. Ook het vervoer, met een nightliner bus was geregeld.

De concerten met Earth & Fire waren kleinschaliger, het was heel anders. Want het bleef de band van Jerney Kaagman en Bert Ruiter. Maar ook dat heeft Ton met veel plezier gedaan.

Velvet Armour

Ton had op zijn site een bericht geplaats dat hij met een nieuw album bezig was, dat ongeveer dezelfde sfeer zou hebben als ‘The Lion’s Dream’ (2013). Zijn plan was eigenlijk om ‘Velvet Armour’ als gratis demo op Bandcamp te zetten en dan maar kijken of er iets mee gebeurde.

Naar aanleiding daarvan nam Kathy Keller contact met hem op. Zij is eigenaar van onder andere Friendly Folk Records, en ze wilde het album graag op cd uitbrengen. Ton raakte geïnspireerd door haar enthousiasme en gedrevenheid. Ton vindt zichzelf geen folk muzikant of folk kenner, maar er zijn wel muzikale raakvlakken. Hij vindt het fijn dat zijn naam nu ook in de folk hoek bekendheid krijgt.

‘Velvet Armour’ (‘fluwelen pantser’) is bijna onlosmakelijk verbonden met Ton als persoon. Hij beschrijft dit heel poëtisch: “In ‘Velvet Armour’ zitten mijn muzikale roots: de sfeer van barok en renaissance, gelardeerd met folk melodieën, en dat gegoten in prog-pop structuren. Als kunstenaar geef je het publiek een kijkje in je ziel, en als mensen dan negatief reageren, voelt dat haast als een persoonlijke belediging. Dat is natuurlijk niet altijd zo bedoeld, maar dat maakt niet uit. Een fluwelen harnas ziet er indrukwekkend uit maar je prikt er zo doorheen.”

Tempus Fugit

De teksten zijn meestal associatief en zitten vol metaforen, niet iedereen hoeft ze te begrijpen. De vergelijking met een schaduw komt ter sprake, die neemt een vorm aan waarin je iets herkent. Verandert het licht, dan verandert ook de schaduw. Ton pakt een tekst als het ware uit.. als een beeldhouwwerk. Hij hakt weg wat er niet bij hoort, en uiteindelijk houdt hij de essentie over. Het hangt er ook van af hoe hij begint, Als hij een titel heeft, stuurt dit hem een bepaalde kant op. Hij kan schrijven over een situatie die hij niet meegemaakt hebt. Een tekst kan ontstaan uit een conflictsituatie, en daar zoekt hij  een verklaring of een oplossing voor in rijmvorm en fantasiebeelden. Maar sommige teksten zijn natuurlijk wel duidelijk en hebben geen dubbele bodem of extra lagen, zoals bijvoorbeeld ‘The Road To Forever’.

Covid en Tons hartproblemen hebben weinig invloed op de teksten gehad, want bijna alles was al geschreven. Wel beseft hij dat je kwetsbaarder bent als je ouder wordt. En dat het niet vanzelfsprekend is dat je ‘s morgens weer wakker wordt. Toch gaat het nummer ‘Tempus Fugit’ (De tijd vliegt) niet over ouder worden. Het is meer een vervolg op ‘The Rose and Crown’ (het openingsnummer). Alle gasten hebben een bijzondere nacht gehad in de herberg. Voor ze het weten is de tijd voorbij gevlogen en moeten ze afscheid nemen.

Voor Ton gaat de tijd sneller naarmate hij ouder wordt. Zijn visie hierop os: “Je plek in de wereld verandert, je wordt vader, dan opa. Je jeugd ligt steeds verder weg en er komen fysieke ongemakken. Ik het steeds lastiger om kostbare tijd te verdoen met onzin”. Een van zijn uitspraken is: “de toekomst wordt steeds overzichtelijker als je ouder wordt”.

Tons laatste zinnen van het interview zijn “Blijven schrijven en muziek maken. Dat is het mooiste wat er is, dus dat probeer ik nog even vol te houden.” Dat horen we graag, want we blijven nieuwsgierig wat deze muzikale duizendpoot ons in de toekomst nog zal brengen.