Virtual Symmetry – Veils of Illumination

Een stuk van ruim twintig minuten als magnum opus: dat moet je durven. Het is bepaald geen sinecure om een stuk met een dergelijke lengte spannend te houden. Menigeen zal in de komende week de radio afzetten als ‘Echoes’ van Pink Floyd voorbijkomt in de Top 2000. De een vindt het langdradig en saai, de ander geniet juist van de afzonderlijke delen waaruit het stuk is opgebouwd. Voorbeelden te over in de prog: Gates of Delirium, Thick as a Brick, A Plague of Lighthouse Keepers, Lizard, om maar een paar klassiekers te noemen. Of meer recent werk: ‘All of the Above’ van gelegenheidsformatie Transatlantic. Prog heeft nu eenmaal patent op lange – heel lange stukken.   

Alle genoemde composities hebben één ding gemeen: het geheel is altijd meer dan de som der delen. Een band heeft – laten we het hopen – over alles nagedacht: over het thema, de muzikale motieven, de arrangementen, de productie. Alles moet kloppen als je de luisteraar mee wilt nemen in de totale compositie. Je vraagt namelijk nogal wat van die luisteraar: die moet twintig minuten lang de aandacht zien vast te houden en worden uitgedaagd om alle laagjes in de muziek te absorberen. Die moet op diverse momenten worden verrast en uitgenodigd om door te luisteren. Daarvoor moet een stuk diverse lagen hebben, allemaal even zorgvuldig uitgewerkt. Een moment van verslapping in het stuk betekent dat je de luisteraar kwijtraakt. Dan ga je inderdaad een potje achteloos zitten schilderen terwijl ‘Echoes’ zich een weg door de radio-ether baant.

De Italiaans-Zwitserse progmetal-formatie Virtual Symmetry voelt aan aan wie ze schatplichtig zijn en voegt zo’n episch stuk toe aan de lijst van prognummers-met-kloeke-lengte: ‘Eightfold Path’, de afsluiter van Veils of Illumination’, het vierde album van deze groep. Maar voordat we bij deze tour de force zijn aangekomen, laat de band ons kennismaken met nog vijf andere, kortere stukken. Neem dat kennismaken letterlijk: de tracks worden in de komende tijd één voor één gereleased op de streamingplatformen, zodat elke track de aandacht krijgt die het verdient. Of je koopt het gehele werk op fysieke drager via de eigen site van de band.

Al bij de eerste tonen van de opener ‘Heart’s Resonance’ – op moment van schrijven het enige nummer dat online te vinden is – dringt zich de vergelijking op. Natuurlijk heeft ook deze band goed geluisterd naar de grootmeesters van dit genre: je kunt de invloeden van Dream Theater er met een fiks formaat kraan vanaf scheppen waarbij de bijna onbedwingbare drang naar technische perfectie zo typerend is. Er wordt werkelijk geen op bladmuziek uitgeschreven noot gemist. Virtual Symmetry laat absoluut horen dat het muzikaal van een uitzonderlijk hoog niveau is. Het technisch kunnen van alle bandleden is boven elke twijfel verheven.

We doen de Italiaans-Zwitserse proggers echter veel te kort door ze op één hoop te gooien met Dream Theater. Het geluid van de band is daarvoor veel te eigen. Dat komt vooral door het virtuoze toetsenwerk van Ruben Paganelli die overduidelijk een klassieke achtergrond heeft. Het is onmiskenbaar in de talrijke en vaak leidende pianopartijen, maar ook in de solo’s, zoals in ‘Canvas of Souls’. Jordan Rudess, eat your heart out.  

De toetsen zijn bij Virtual Symmetry misschien wel belangrijker dan de gitaren. Paganelli – zelfs de naam doet denken aan een concertpianist – zet in menig stuk het hoofdmotief neer. Motieven inderdaad, want in dit soort werken hebben we het niet meer over riffs, da’s veel te eenvoudig. Virtual Symmetry bouwt stukken knap op rond die motieven, naar goed Italiaans gebruik. In de klassieke muziekliteratuur zijn de zogenaamde Rossini-crescendos’ bijvoorbeeld beroemd: motieven die steeds worden herhaald, maar in toonsterkte toenemen. De componist van beroemde opera’s paste dit als eerste veelvuldig toe en zeker in de progrock wordt hier ook dankbaar gebruik van gemaakt, soms verwerkt in steeds terugkerende thema’s.

Als je dat goed doet, dan kun je met die motieven en thema’s echt spanning opbouwen. Daarin slaagt Virtual Symmetry in veel composities bijzonder goed, met de kanttekening dat je er wel voor moet gaan zitten. Het zijn zonder uitzondering complexe composities waarbij de motieven vrijwel het enige houvast zijn terwijl de stukken zich ontvouwen via diverse wisselingen in tempi en toonsoorten. Daarmee zijn we terug bij het streven naar technische perfectie: als je dit niet tot in de puntjes beheerst, dan wordt het een chaos. Dan is het een orkest dat wordt gedirigeerd door iemand die alleen maar wat wild met een baton staat te zwaaien, zonder enig idee.

Juist die beheersing stelt een band in staat om een serieuze uitdaging aan te gaan in de vorm van een suite die twintig minuten in beslag neemt, want laten we eerlijk zijn: de afsluiter ‘Eightfold Path’ is toch wel de centerpiece van dit album. De compositie moet een muzikale vertaling zijn van het achtvoudige pad dat Boeddha uitzette naar verlichting: juiste begrip, juiste gedachten, juist spreken, juist handelen, juiste wijze van levensonderhoud, juiste inspanning, juiste meditatie en juiste concentratie. Een gegeven dat leidt tot een nogal pretentieuze tekst over verlichte geesten op zoek naar innerlijke vrede. ‘Nam myoho renge kyo’, citeert een achtergrondkoortje zelfs in een couplet: ‘Ik wijd mij aan de mystieke wet van oorzaak en gevolg’. Het gaat diep.

De vijf nummers die eraan voorafgaan, zijn opwarmers, vingeroefeningen, het moet uiteindelijk in die suite allemaal bij elkaar komen. Alle elementen die we in de voorgaande composities hebben gehoord, komen terug in het stuk, te beginnen met klassiek pianospel waarin de motieven uiteen worden gezet. Daarna bouwt de band het stuk zorgvuldig verder uit, natuurlijk volgens de beproefde recepturen van de progmetal: afwijkende maatsoorten, lang uitgesponnen gitaar- en synthsolo’s en een duidelijke markering tussen de twee delen waaruit het stuk feitelijk bestaat. De overgang vindt plaats na een kwartier als strijkers – met het motief op een klarinet gespeeld –  een rustpunt markeren voordat het majestueuze slot met koor en orkest wordt ingezet: op weg naar die verlangde verlichting. ‘Awakening my inner conscience I take off the veil; To reach my illumination’. 

Virtual Symmetry heeft met ‘Veils of Illumination’ de lat voor zichzelf hoog gelegd. Die ambitie valt zeker te prijzen en, nogmaals, muzikaal valt er niets op af te dingen. Als het we dan toch over de acht paden moeten hebben: het album vergt inspanning, wat concentratie en waarschijnlijk meerdere luisterbeurten. Maar verlichting bereik je nu eenmaal niet in slechts één keer mediteren.

(70/100)(Eigen beheer)

Bandleden

• Marco Pastorino – Vocals
• Valerio Æsir Villa – Guitars
• Ruben Paganelli – Keyboards
• Alessandro Poppale – Bass
• Andrea Gianangeli – Drums

Tracks

1. Heart’s Resonance
2. Canvas of Souls
3. Blades of Inner Battles
4. The Quest Within
5. Echoes of Silence
6. Whispers of the Ancients
7. Altar of the Self
8. Eightfold Path