Russian Circles – Guidance

De foto is beklemmend. Je blijft kijken naar die figuur, omringd door mannen in uniformen. De man in het midden is gekleed in een simpel, ogenschijnlijk wit gewaad. Hij is geboeid. Een van de uniformen kijkt indringend in de lens van de camera, alsof deze iets registreert dat de buitenwereld eigenlijk niet mag zien. Alsof het een geheime ceremonie betreft. Alsof de uniformen voelen dat ze iets doen dat niet deugt: de hoofden zijn enigszins gebogen, terwijl de man in het gewaad fier rechtop loopt, overduidelijk met ferme pas. Trots bijna. Niemand kan hem iets maken. Zelfs de dood niet. Want dat geeft deze foto weer: het is een dodenmars. De laatste gang van een ter dood veroordeelde. Ergens in Afrika.

Waarom heeft het Amerikaanse trio Russian Circles deze sinistere foto als albumcover gekozen? Het doet denken aan de foto die Rage Against the Machine ooit eens gebruikte: de foto van de brandende monnik. De wereld was getuige van een statement. Een aanklacht. De wereld was getuige van woede. Onmacht. De Vietnamese monnik Duc stak zichzelf op 11 juni 1963 in brand, op een drukke weg in Saigon, tegen de achtergrond van zijn eigen auto. Het was zijn protest tegen discriminatie en onderdrukking van de Boeddhistische groepering waarvan hij lid was.

De wereld is anno 2016 ook getuige. De wereld staat in brand. De wereld polariseert in een letterlijk moordend tempo, aangewakkerd door politici en bewegingen die alleen maar baat hebben bij het uitvergroten van tegenstellingen. Dagelijks zijn er doden te betreuren. Veel te veel doden, gerechtvaardigd door systemen. De foto die Russian Circles gebruikt voor de hoes van ‘Guidance’ is in die zin ook een aanklacht. Een statement. Een van de bandleden kreeg de foto in bezit, zonder begeleidende context. De waardigheid van de veroordeelde op de foto trof de band. Het is die waardigheid die een ieder van ons heeft en dat geen enkel regime kan onderdrukken.
Je zou verwachten dat de band dit engagement ook in teksten tot uitdrukking brengt. Maar Russian Circles maakt alleen instrumentale muziek. Dan is het de kunst om datzelfde engagement in muziek uit te drukken, hooguit verwoord in een titel van een stuk. Daarin is dit trio uit Chicago meer dan geslaagd.

‘Guidance’ opent met ‘Asa’: “As Sallam Alaykum”, de vredesgroet die Moslims onder elkaar gebruiken. Net als de hoesfoto roept de band een beklemmend sfeertje op: een lange toon als basis voor klassiek gitaarspel. ‘Asa’ is bedoeld als intro, een eerste penseelstreek op een complex doek waar werelden in elkaar opgaan, naast elkaar kunnen bestaan in een palet van kleuren die eigenlijk niet bij elkaar passen. Russian Circles zoekt, experimenteert en gaat daarin eigenlijk niets uit de weg. ‘Asa’ loopt over in ‘Vorel’: hier leggen beukende tribaldrums het verdere fundament. ‘Vorel’ betekent “een sterke geest, wreed, maar eerlijk”. Dat is dit nummer. Donkere, snoeiharde riffs op een tapijt van goor grommende baspartijen en heiende drums. Na ‘Asa’ en ‘Vorel’ heb je al een duidelijk beeld van de enorme veelzijdigheid die dit trio kenmerkt.

De band schuwt niets. Het kwakt de kleuren met een bloedvaart tegen het maagdelijke doek. De wereld wordt besmeurd. Beklad. Aan stukken gereten. Dan moet er ook ruimte zijn voor bezinning. Na de explosie in ‘Vorel’ volgt die bezinning in ‘Mota’, waarbij het niet geheel toevallig zal zijn dat Mota ‘slang’ is voor marihuana, maar het is toch vooral de naam van een stad in Ethiopië die bekend is vanwege de stenen brug die onder dwang werd aangelegd door vreemdelingen. ‘Mota’ vloeit over in ‘Africa’, het meest complexe en meest intense nummer op de plaat. Zoals bij elk nummer, blijf je zoeken naar de betekenis van de soundscapes, de duiding van ritmes en maattellingen in 6/8, de overgangen in dissonante toonsoorten. De groep zelf hult zich in zwijgen over het ontstaan en het creatieve proces achter de songs. Mota… de stad in Ethopië en een belangrijk handelsknooppunt in Afrika, waar met name Portugese handelsreizigers hun invloeden lieten gelden: is dat het lijntje naar het nummer ‘Lisboa’, bij uitstek de meest dreigende track op het album? Traag, slepend, donker: het kan nauwelijks verwijzen naar het huidige Lissabon. Of verwijst dit naar de missies van Portugese jezuïeten die aan het eind van de zestiende eeuw probeerden de orthodoxe kerk in Ethopië te verbinden met Rome?

Die foto… een veroordeelde vanwege geloofsopvattingen? Een opstandeling? De muziek van Russian Circles zou in elk geval een uitstekende soundtrack zijn voor een opstand. Welke opstand dan ook. En misschien… moeten we er gewoon maar naar luisteren en ons verwonderen over een fraai muzikaal werkje.

(8/10, Sargent House Records)